کمک های اولیه در گزیدگی ها

مارگزیدگی

تخمین زده می شود که سالانه ۵ میلیون مارگزیدگی در سراسر جهان اتفاق می افتد که مسؤل ۰۰۰/۱۲۵ مرگ در طول سال می باشد، مارگزیدگی خصوصاً در مناطق گرمسیری و نواحی که قطب کشاورزی است بوفور دیده می شود، زیرا در این مناطق تعداد زیادی مار در همزیستی با انسان بسر می برند.
برخلاف شهرت بدی که مارها در حمله به انسان دارند، باید دانست که اکثریت مارها بیش از آنچه شما از آنها می ترسید از شما می ترسند و فقط چند گونه مثل شاه کبری
(King Cobra) و (Black mambas که نوعی مار افریقایی است ) بدون اینکه تحریک شوند گاهی به سمت انسان حمله می کنند.
مارها جانورانی گوشتخوار و خونسرد هستند و در دمای ۳۲-۲۵ درجه در فعالترین حالت خود بسر می برند و در هوای سرد نمی توانند خود را فعال نگه دارند. غذای مارها، حشرات، پرندگان، پستانداران کوچک، سایر خزندگان و حتی سایر مارها می باشند. از حدود ۳۰۰۰ گونه مار در سطح جهان فقط ۴۰۰ گونه آنها سمی بوده ولی فقط اینها برای انسان خطرناک نیستند چون بعضی از مارهای غیرسمی شکار خود را با پیچیدن به دور قفسه سینه جاندار و اعمال فشار و انقباض و شکستن قفسه سینه حیوان که باعث جلوگیری از تنفس جاندار و یا ایجاد ایست قلبی می شود، در دام می اندازند. بعضی از مارها هم پس از بدام انداختن شکار و بدندان گرفتن آنها، شکار را بطور کامل می بلعند. سم مار در حقیقت نوع تغییر یافته بزاق دهان مار است که از غدد بزاقی تغییر یافته برای این کار تولید می شود و از طریق دندانهای توخالی جلوی دهان مار به بدن جاندار تزریق می گردند. سم مار احتمالاً کمک به هضم شیمیائی بدن شکار نیز می کند.. در سم مار تعداد زیادی مواد شیمیایی وجود دارد که هر کدام به قسمتی از بدن جاندار آسیب می رساند و بطور خلاصه این مواد شیمیائی به ۴ دسته تقسیم می شوند.
۱- سموم سلولی (Cytotoxins ) : که باعث آسیب موضعی بافت در محل گزش می شوند.
۲- سموم خونی ( Hemotoxins ) : باعث خونریزی داخلی می شوند.
۳- سموم عصبی ( Neurotoxins ) : روی سیستم عصبی اثر می گذارند.
۴- سموم قلبی (Cardiotoxins ) : مستقیماً قلب را تحت تأثیر قرار می دهند.
دو خانواده بزرگ مارها مسوؤل اکثر موارد مارگزیدگی می باشند.
۱. خانواده الاپیده( Elapidae ) که شامل مار کبری (Cobra) و mambas (نوعی مار افریقایی) و مار مرجانی (snake Coral) می باشند.
۲. خانواده کروتالیده( Crotalidae) که شامل انواع افعی ها مثل: مار زنگی(Rattle snake ) و افعی های سر خنجری (Lance-headed viper ) و غیره می باشند.
در جدول زير خصوصيات ظاهري مارهاي سمي و غيرسمي با يکديگر مقايسه شده است :
توضيحات نوع مار (خصوصيات ( مارهاي سمي مارهاي غيرسمي
برخي از مارهاي سمي ممکن است سر گرد و کوچک داشته باشند شکل سر پهن و مثلثي شکل گرد و کوچک
شکل مردمک باريک گرد
اندازه دندانهاي نيش بزرگتر از دندانها و داراي سوراخي در داخل آن هم اندازه ساير دندانها و بدون سوراخ
ساير خصوصيات در بين دو چشم فرورفتگي وجود دارد .

علائم و نشانه های بیمار مار گزیده:

گزش توسط مار می تواند از یک زخم سوراخ مانند کوچک و ساده تا بیماری تهدید کننده حیات و مرگ را باعث شود. همیشه باید این نکته را مد نظر داشت که علائم اولیه متعاقب گزش
می توانند گمراه کننده باشند و گاهی قربانی در حالیکه علائم قابل توجه اولیه ندارد،ناگهان بطرف شوک و مشکلات تنفسی سوق پیدا می کند.

علائم مارگزیدگی را می توان به ۵ دسته تقسیم کرد:

۱. اثرات موضعی: گزش توسط افعی ها و بعضی مارهای خانواد کبری می تواند دردناک باشد که اکثراً با تورم شدید و ایجاد خونریزی های موضعی در ناحیه گزش همراه است. البته در مورد بعضی از مارهای کبری این اثر موضعی آنقدر شدید است که بافت اطراف محل گزش دچار مرگ و نابودی می شود.
۲. خونریزی: خصوصاً افعی ها و بعضی از مارهای خانواده الاپیده می توانند باعث ایجاد خونریزی در اعضای داخلی مثل روده ها و حتی خونریزی مغزی شوند. گاهی خونریزی از محل گزش بوده و یا فرد از دهان و زخمهای قدیمی خود دچار خونریزی خودبخود می شود که اگر به این موضوع توجه نشود بیمار بطرف شوک و حتی مرگ می رود.
۳. اثرات سیستم عصبی: خصوصاً مارهای گروه الاپیده و بعضی مارهای دریائی
می توانند مستقیماً روی سیستم عصبی اثر کنند. خصوصاً مارهای Cobra و mamba که از طریق عصبی باعث فلج عظلات تنفسی شده که اگر درمان نشود می تواند سریعاً کشنده باشد. علاوه بر آن مارها با اثر روی سیستم عصبی می تواند باعث مشکلات بینائی، اختلالات گفتاری و مشکلات حسی مثل حالت گز گز و مورمور( Numbness) شود.
۴. مرگ عضلانی : سم بعضی از مارها مثل افعی راسل ( Russell’s viper ) ، مارهای دریائی و بعضی مارهای خانواده الاپیده استرالیائی می توانند مستقیماً باعث مرگ عضلات در چندین نقطه بدن شوند. قطعات مرده سلولی نیز می توانند وارد جریان خون شده و به کلیه رسیده و باعث مسدود شدن سیستم کلیوی شوند، که بعنوان صافی و تصفیه کننده خون عمل می کنند، که این خود
می تواند باعث نارسائی کلیوی شود.
۵. اثر روی چشم : بعضی از مارها مثل مار کبری می توانند زهر خود را بطرف چشمان قربانی پرتاب کرده با پاشیده شدن سم روی چشم باعث درد و آسیب به این اندام حساس شوند.

باید بدنبال مراقبتهای پزشکی بود.

هر قربانی مار گزیدگی باید در بخش اورژانس بیمارستان بستری شود، مگر اینکه مار از نوع غیر سمی تشخیص داده شود. اشتباه در شناسائی مار بعنوان غیرسمی می تواند یک خطای بزرگ و غیر قابل جبران باشد. البته اگر نوع مار غیرسمی تشخیص داده شد بیمار احتیاج به مراقبت از ناحیه زخم خود داشته و علاوه بر آن اگر در طول ۵ سال گذشته واکسن یادآور کزاز تزریق نکرده، باید این واکسن را نیز تزریق کند، ولی با توجه به اینکه مارها باعث بیماری هاری نمی شوند، گزش توسط مار نیازی به انجام اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از هاری ندارد.

درمان مارگزیدگی

الف : اقدامات اولیه در محل حادثه یا منزل
۱. پس از گزش توسط مار ، اولین اقدام جلوگیری از گزش ثانویه همان فرد یا گزش افراد دیگر است . بیاد داشته باشید که مارها می توانند تا چندین قربانی خود را پیاپی نیش بزنند ( تا زمانی که سم آنها به اتمام برسد) .
۲. سعی کنید مار را شناسائی و یا حداقل خصوصیات کلی ظاهری آنرا بخاطر بسپارید که این کار می تواند در کمک به پزشک برای تشخیص نوع مار مفید باشد. البته این کار باید به شرطی انجام پذیرد که فرد در معرض گزش ثانویه قرار نگیرد.
۳. سعی کنید قربانی را سریعاً به یک مرکز اورژانس پزشکی برسانید مگر اینکه کاملاً مطمئن هستید که مار غیرسمی بوده است.
۴. مراقبتهای پزشکی و کمکهای اولیه را در حد توان برای قربانی انجام دهید این اقدامات شامل :
- هرگونه وسیله ای که می تواند باعث فشار روی اندام متورم گزیده شده شود مثل انگشتر، حلقه و … باید بیرون آورده شود چون اگر تورم اندام پیشرونده باشد این وسائل باعث قطع جریان خون به منطقه گزیده شده می شوند.
- اگر شما در ناحیه دور افتاده بوده که انتقال قربانی به مرکز اورژانس بطول خواهد انجامید شما باید از یک آتل (Splint ) برای بی حرکت کردن اندام گزیده شده استفاده کنید ولی هرگاه که از آتل استفاده می کنید باید بخاطر داشته باشید که اگر ورم اندام خیلی شدید شود، آتل خودش بعنوان یک وسیله فشارنده عمل کرده می تواند باعث قطع جریان خون اندام شود، پس مکرراً انگشتان اندام مورد نظر، معاینه شود و از گرم بودن و رنگ صورتی آنها که نشانه های وجود جریان خون است اطمینان حاصل نمائید، ولی اگر اندام حالت گز گز و مورمور داشت و حالت دردناک پیدا کرد و بی رنگ شد یعنی جریان خون دچار اختلال شده است باید آتل سریعاً باز شود.
- اگر شما توسط یک آلاپید خطرناک گزیده شده و مشکلات موضعی زخم خیلی شدید نیست، می توانید از یک بی حرکت کننده فشاری (Pressure Immobilzer) استفاده کنید. این تکنیک که خصوصاً برای مارهای دریائی و الاپیدهای استرالیائی استفاده می شود، با پیچیدن یک باند بر روی محل گزش و قسمتهای بالاتر آن انجام می شود و سفتی این باند مثل بانداژی است که بدور مچ پای پیچ خورده استفاده می گردد. پس از انجام این کار عضو گزیده شده توسط یک آتل بی حرکت می شود.
این تکنیک می تواند از اثرات تهدید کننده حیات سم بر روی ارگانهای مختلف بدن کم کرده و یا آنرا به تأخیر بیندازد ولی ممکن است آسیب موضعی محل زخم را شدیدتر کند.
۵. دو اصل کلی را دربرخورد با بیمار مارگزیده را بخاطر داشته باشید:
- اول اینکه بیمار مار گزیده باید هرچه سریعتر به مرکز اورژانس رسانده شود تا بتواند از سرم ضد مار (Antivenom Serum ) استفاده کند، زیرا این ترکیب می تواند حافظ جان فرد مارگزیده شود.
- اندام گزیده شده باید تا آنجا که ممکن است حرکت نداشته باشد از آن استفاده نشود تا جذب سم در اندام به تأخیر افتد.

علايم گزيدگي افعي ها:

- درد و حساسيت در محل گزش به صورت دردهاي تيز و سوزاننده كه در عرض ۵ تا ۱۰ دقيقه بعد از گزش ظاهر مي شود.
- تورم در محل گزيدگي (۳۰ دقيقه) ۴ ساعت بعد از گزش ايجاد مي شود. و ممكن است در عرض ۲۴-۱۲ ساعت افزايش يافته و كل اندام مبتلا را درگير نمايد.
- تاول و وزيكول (در طي ۳۶-۲۴ ساعت پس از گزيدگي تاول هاي كوچك ممكن است در محل ايجاد شوند.)
- تهوع و استفراغ
- بي حسي (پارستزي) در اطراف دهان، صورت و پوست سر و گز گز نوك انگشتان
- تب، لرز
- تعريق، ضعف بي حالي
- سرگيجه و حتي سنكوپ
- اختلالات انعقادي خون: يكي از مشخص ترين و مهم ترين علايم و نشانه هاي گزيدگي با افعي ها بوده و به صورت خونريزي از بيني، وجود خون در خلط، خون در ادرار، خون در مدفوع، خونريزي در شكم و داخل چشم و مغز بروز مي نمايد.
- كاهش سطح هوشياري و شوك قلبي- عروقي

اقدامات خارج از بيمارستان:

گزش همه افعي ها با خطر جدي همراه است در اسرع وقت به دنبال مراقبت هاي پزشكي باشيد.
- دور كردن مصدوم از محل حادثه (جهت جلوگيري از حمله مجدد مار)
- همه لباسهاي سفت، كفش و جواهرات را از دست و پاي بيمار خارج كنيد.
- فعاليت فيزيكي بيمار را محدود و كم كنيد.
- آرام باشيد و ييمار را نيز آرام كنيد و از حركات بيش از حد او جلوگيري نماييد.
- اگر زمان داريد زخم را با آب و صابون بشوييد.
- عضو را بايد بي حركت و هم سطح يا كمي پايين تر از سطح قلب نگه داشت.
- بستن گارو در محل بالاي گزيدگي بويژه اگر محل گزيدگي در دست ها يا پاها باشد. قابل ذكر است بستن گارو نبايد آنقدر سفت باشد كه جريان خون اندام را مختل كند.
- خودداري از سرد كردن و كمپرس كردن عضو با آب سرد يا يخ ( اين كار ممكن است منجر به قطع عضو بيمار شود).
- درصورتيكه انتقال بيمار به بيمارستان بيش از يك ساعت طول كشد با ايجاد يك برش به موازات محور عضو درگير به طول تقريبي ۷-۶ ميلي متر و عمق ۳ ميلي متر نمود و عمل مكش را با دهان به مدت ۶۰-۳۰ دقيقه ادامه دهيد. در صورت وجود زخم در محوطه دهان از انجام مكش با دهان خودداري كنيد.
- بيمار را در اسرع وقت به بيمارستان برسانيد. بهترين درمان براي مارگزيده رساندن وي به مراكز درماني است.
- لطفاً زمان را با تلاش براي كشتن و يا گرفتن مار از دست ندهيد.
- علائم واكنش هاي حساسيتي شديد مانند عطسه، مشكل در تنفس يا تورم سريع و شديد، درد شكم، تهوع، سرگيجه، درد قفسه سينه، خرخر صدا وكبود شدن رنگ لبها از جمله مواردي هستند كه سريعاً بايد به اورژانس مراجعه شود.
- كودكان زير سه سال، بيماران قلبي، ديابتي، افراد مسن و معلولين حركتي و بيماران مبتلا به آلرژي در معرض خر بالاي حساسيت مي باشند. گزش متعدد در ناحيه سر و گردن خطرناك تر مي باشد. بهتر است در اين موارد سريعاً به اورژانس مراجعه شود.
- بيمار را براي چند روز از نظر درد تشديد درد يا باقي ماندن تورم يا علائم شبيه آنفولانزا و يا تب تحت نظر قرار دهيد و در صورت بروز اين علائم سريعاً به پزشك مراجعه نمائيد.
– درمان انتخابي پس از رسيدن به بيمارستان تجويز پادزهر تا ۴ ساعت اول پس از گزش مي باشد. تا ۲۴ ساعت پس از گزيدگي هم پادزهر قابل استفاده است. ممكن است آنتي بوتيك و واكسن كزاز هم تزريق شود.

¯ علايم گزيدگي با مار كبري و مار مرجان

افتادگي پلك ها، خواب آلودگي، ضعف عضلاني، فلج، اختلال تكلم و تنفس، آبريزش از دهان، استفراغ و تهوع

¯ علايم گزيدگي با مار آبي (دريايي(

درد عضلاني و تغيير رنگ ادرار به رنگ قهوه اي يا سياه به علت تخريب عضله رسوب ميوگلوبين در ادرار)

چه اقداماتی در برخورد با بیمار مارگزیده نباید انجام داد.

۰. هرگز محل گزش را شکاف نداده و از مکنده نیز استفاده نکنید، زیرا هیچ کدام از این دو کار ( گرچه قبلاً توصیه می شدند) اثر قابل توجهی بر خروج سم نداشته و فقط باعث افزایش آسیب موضعی محل زخم می شود.
۱. هرگز از یخ استفاده نکنید زیرا یخ قادر به غیر فعال کردن سم مار نبوده و فقط می تواند باعث سرما زدگی عضو شود.
۲. هرگز از الکل و مشروبات الکلی در بیمار مار گزیده نباید استفاده کرد، گر چه الکل درد را کاهش می دهد ولی بخاطر اثر گشاد کنندگی عروق باعث افزایش جذب سم از محل گزش می شود.
۳. هرگز از باندهائی که محکم و بسیار سفت(تورنیکه)در بالای زخم بسته می شود استفاده نکنید، زیرا اولاً سود ثابت شده ای ندارد و ثانیاً می توانند باعث افزایش آسیب موضعی به اندام شده و به قیمت از دست دادن اندام بیمار تمام شود.
الف : اقدامات درمانی در مرکز اورژانس
- پزشکان ابتدا بر روی علائمی که می توانند جان بیمار را به خطر بیندازند، تمرکز
می کنند. هرگونه مشکل تنفسی باید جدی گرفته شود و اگر لازم شد لوله تنفسی در گلوی بیمار کار گذاشته شده و حتی به دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) وصل می شود تا به تنفس بیمار کمک شود و اگر بیمار دچار شوک شد، باید برای بیمار مایعات داخل عروقی و سایر درمانهای لازم تجویز شود تا خونرسانی به اندمهای حیاتی ادامه یابد.
- پزشکان در بیمار گزیده شده ای که علائم قابل توجهی دارد، سرم ضد مار(Antivenom ) را تجویز می کنند، که می تواند درمان نجات دهنده جان بیمار باشد ولی چون بعضی افراد به این سرم حساسیت دارند، احتمال ایجاد واکنشهای حساسیتی و حتی شوک نیز وجود دارد که باید درمانهای اورژانسی برای مقابله با این حالت نیز در دسترس باشد (مثل وجود اپی نفرین که داروی اصلی برخورد با بیمار دچار شوک حساسیتی است و سایر داروهای لازم ).
- البته سرم ضد مار یک عارضه جانبی دیگر هم دارد که بنام « بیماری سرم » معروف است و ۱۰- ۵ روز بعد از تجویز سرم اتفاق می افتد و علائم آن شامل : تب، درد مفاصل، خارش، بزرگی غدد لنفاوی، خستگی و … می باشد که گرچه این حالت نوعی از واکنشهایی حساسیتی است ولی هرگز تهدید کننده حیات نیست.
- حتی مارگزیدگانی که علائم قابل توجهی ندارد گرچه نیاز به سرم ضد مار ندارند ولی باید برای چندین ساعت تحت نظر باشند و حتی بعضی از آنها احتیاج به بستری شدن در بیمارستان پیدا می کنند.
- باید زخم بیمار تمیز شده و بدنبال دندان شکسته و یا سایر مواد آلوده کننده زخم بود. بعضی از زخمها نیاز به آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت زخم دارند و اگر در ۵ سال گذشته بیمار واکسن کزاز نزده باشد باید واکسن دریافت کند.
- در موارد نادر بیمار مار گزیده احتیاج به مشاوره با جراح پیدا می کند. گاهی در اثر مارگزیدگی اندام بیمار آنچنان ورم می کند که عضلات، سرخرگها و اعصابی که در داخل آن محدوده از اندام وجود دارند، تحت فشار قرار گرفته و سرانجام خونرسانی عضو دچار اختلال می شود و با قطع خونرسانی، عضو دچار اختلال می شود، بیمار احساس درد شدیدی در اندام خود و همچنین احساس گزگز و مورمور می کند و در نهایت اندام سفید رنگ شده و سرد می شود که اگر سریعاً این حالت درمان نشود و اندام بیمار از دست خواهد رفت و باید قطع شود.
مراحل ابتدائی این حالت اگر با بالا نگه داشتن اندام و سایر درمانها کنترل نگردد،نیاز است جراح پوست و بافت زیر آن را شکاف دهد تا فشار از روی عضلات، اعصاب و سرخرگها برداشته شده و این کار می تواند از نابود شدن عضو جلوگیری کند.

اقدامات بعدی

پیگیری :

هر بیمار مار گزیده ای که از بیمارستان مرخص می شود باید بداند که به محض اینکه علائم بدتری پیدا کرد، باید سریعاً به بیمارستان آورده شود این علائم شامل : اختلال تنفس ، اختلال در وضعیت ذهنی، شواهد خونریزی بدتر شدن درد و بدتر شدن ورم عضو است.
همانطور که پیشتر گفته شد بعضی از افرادی که سرم ضد مار دریافت می کنند ،۱۰- ۵ روز بعد دچار تب، درد مفاصل، کهیر ، … می شوند که به « بیماری سرم » معروف است و تهید کننده حیات نیست ولی احتیاج به مراقبتهای پزشکی دارد.
همچنین بیماران مارگزیده (خصوصاً قربانیان مار زنگی) در چند هفته اول پس از گزش باید پزشک خود را قبل از اقدامات جراحی (چه اورژانسی و چه اعمال جراحی با وقت قبلی) مطلع کنند زیرا گزش بعضی از مارها، اختلالات انعقادی خون را تا چند هفته بعد نیز بدنبال دارد.

پیشگیری :

۱. هرگز قصد آزار، دستکاری و یا گرفتن مارها خصوصاً مارهای با ظاهر سمی را نداشته باشید و به این ترتیب آنها را در حمله به خود تحریک نکنید.
۲. بیاد داشته باشید که مارها از شما بیشتر می ترسند تا شما از مارها. پس در صورت مواجهه با مار بجای حمله بطرف مار به او شانس فرار از محل را بدهید و به این ترتیب از گزش خود جلوگیری کنید.
۳. در هنگام کار در محلهائی که احتمال وجود مار هست، پوشیدن پوتینهای بلند و یا استفاده از دستکش در هنگام کارهائی مثل جمع کردن هیزم و … استفاده از شلوار بجای شلوراک و مراقبت از اینکه دست یا پای خود را در چه محلی می گذارید می تواند تا حدی از شدت گزشها کم کند.

عاقبت بیمار مار گزیده:

همانطور که قبلاً نیز ذکر شد اکثریت گزشها توسط مارهای غیر سمی می باشد که این گروه فقط نیاز به مراقبت از زخم و تزریق واکسن کزاز دارند و خطر جدی برای حیات به حساب نمی آ یند.
اما در گروه گزشهای مارهای سمی نیز باید دانست که تمام گزشها با تزریق سم همراه نیست حدود ۲۰% گزش توسط مار زنگی و سایر افعی ها و حتی در صد بیشتری از گزشها در خانواده الاپیده بدون تزریق سم بوده که این نوع گزش که « گزش خشک » نامیده می شود نیز اساساً مانند گزش مار غیر سمی درمان می شوند.
در مورد سایر گزشهای مارهای سمی که همراه با تزریق سم است، در صورتی که سریعاً به مرکز اورژانس رسانده شوند نیز خطر بر طرف خواهد شد برای مثال در کشور آمریکا حدود ۸۰۰۰ گزش با مار سمی در طول سال رخ می دهد که ۱۰ مورد مرگ در سال را باعث می شوند که موارد مرگ هم بخاطر تأخیر در مراجعه به مراکز اورژانس بوده است. در مورد مارهای سمی خصوصاً خفیف بودن علائم اولیه نباید فرد را فریب دهد و خود را بی نیاز از اقدامات درمانی ببیند و باید بدون توجه به شدت علائم و بدون تأخیر در جستجوی مراقبتهای پزشکی برآید .
و سرانجام در سالمندان و در کودکان و کسانیکه بیماری طبی همزمان دیگری نیز دارند، مار گزیدگی علائم بیشتری را باعث شده و خطر بیشتری دارد.

درمان زنبور گزیدگی

گر چه حشرات زیادی با گزش انسان برای او مشکل ایجاد می کنند ولی حشراتی که با احتمال بیشتری باعث مشکلات پزشکی می شوند شامل زنبور عسل(Bee )، زنبورهای معمولی(Wasp) ،مورچه ها ( شامل مورچه آتشین یا (fire ant)است، که تمام اینها مربوط به خانواده غشاء بالان(Hymenoptera) می باشند و بعلت اینکه حشرات بصورت دست جمعی زندگی می کنند، اگر یکی از آنها شما را نیش بزند ممکن است شما توسط تعداد زیاد دیگری از این حشرات همزمان گزیده شوید و این مشکل را شدیدتر می کند.

خطرات ناشی از زنبور گزیدگی

سم زنبور باعث آسیب به بدن انسان می شود که این آسیب اکثراً محدود به ناحیه نزدیک گزش می باشد و گاهی باعث عوارض خطرناکی می شود که می تواند تهدید کننده حیات باشد که واکنشهای حساسیتی و آلرژیک از جمله این موارد است .

۱.خطرات ناشی از زنبور گزیدگی

واکنشهای آلرژیک ( حساسیتی ): این حالت باعث اکثر موارد مرگ و مشکلات وخیم در زنبور گزیدگی می شود و در افرادی رخ می دهد که سیستم ایمنی آنها به زهر زنبور حساس است و پس از گزش توسط زنبور بدن آنها واکنش شدیدی را به آن از خود نشان می دهد. این افراد مکرراً واکنشهای حساسیتی را در گزش توسط نوع خاصی از حشرات در گذشته گزارش می دهند .
- حداقل ۱۰۰ مورد مرگ در سال ناشی از واکنشهای حساسیتی گزش حشرات در آمریکا رخ می دهد( مقایسه کنید با کمتر از ۱۰ مورد مرگ در سال در اثر مار گزیدگی ) و واکنشهای مرگبار حساسیتی اغلب ( و نه همیشه ) در کسانی رخ می دهند که سابقه قبلی حساسیت به نیش حشره ای خاص را داشته اند.
- اگر چه گزشهای چندگانه خطر بیشتری برای واکنشهای آلرژیک تهدیدکننده حیات دارند ولی بیاد داشته باشید که واکنش مرگبار آلرژیک و مرگ حتی با یک گزش زنبور در شخصی که هیچ سابقه قبلی واکنش حساسیتی ندارد نیز می تواند رخ دهد.
اکثریت واکنشهای حساسیتی خطرناک و مرگبار و همچنین اکثریت موارد مرگ در ساعت اول پس از گزش رخ می دهد و برای همین مراقبتهای فردی و سریع پزشکی در فرد مشکوک به واکنشهای حساسیتی یک امر حیاتی است. در موارد نادری هم واکنشهای مرگبار و کشنده در ۴ ساعت اول پس از گزش اتفاق نمی افتد و با تاخیر خود را نشان می دهد پس در هر حال باید بیمار تحت مراقبت باشد.

۲.سایر عوارض:

در افراد غیر حساس به نیش زنبور، گرچه گزش زنبور دردناک است ولی باعث مسأله جدی نمی شود ولی در همین افراد نیز گزشهای چندگانه و زیاد باعث عوارض شدیدی مثل تخریب ماهیچه ای و یا نارسائی کلیوی و حتی در موارد نادر باعث مرگ می شود.
- این عوارض شدید خصوصاً در کودکان، افراد سالمند، بیمارانی که ضعیف هستند، بیشتر دیده می شود . این عوارض وخیم می تواند در چند ساعت اول پس از گزش دیده شود و یا چند روز تأخیر پس از گزش ایجاد شوند.
-توجه داشته باشید حتی یک گزش در ناحیه دهان یا گلو (خصوصاً در بچه ها)
می تواند ورمی ایجاد کند که باعث انسداد راه هوائی شود.

خطرات ناشی از زنبور گزیدگی

شدت علائم زنبور گزیدگی به چند عامل بستگی دارد که شامل: نوع زنبور، محل گزش، تعداد گزش، حساسیت فرد گزیده شده به سم حشره است.
مشکلات پزشکی ناشی از زنبور گزیدگی به دو دسته بزرگ تقسیم می شود.
الف - واکنشهای موضعی که ناحیه نزدیک به محل گزش را درگیر می کند:
- درد، قرمزی، تورم، خارش در محل گزش
- گاهی واکنشهای بزرگی (بزرگتر از cm)۱۰ در طول ۳۶-۱۲ ساعت پس از گزش اتفاق
می افتد.
- عفونت باکتریائی پوست گر چه شایع است ولی در طول ۳۶-۱۲ ساعت اول پس از گزش و گاهی حتی پس از چند روز اتفاق می افتد.
ب -واکنشهای حساسیتی و غیر موضعی ( که قسمتهای مختلف بدن را که دور از محل گزش قرار دارند، گرفتار می کند.(
- کهیر ( تورم خارش دار در روی سطح پوست(
- ورم در ناحیه گلو و دهان یا هر دو
-تنفس مشکل و صدا دار
- تهوع و استفراغ
-اضطراب
- درد در قفسه سینه
- کاهش فشار خون ( حالت ضعف و بی حالی)
- در موارد شدید کاهش هوشیاری فرد و تنفس بسیار مشکل و حتی مرگ.

چه موقع باید به دنبال مراقبتهای پزشکی بود

همانطور که بعداً در قسمت درمان خواهیم گفت، اکثر موارد زنبور زدگی در منزل درمان
می شوند و فقط بعضی از آنها نیاز به مراقبتهای پزشکی دارند که این موارد شامل :
- وجود یک واکنش موضعی بزرگ ( بزرگتر از cm ۲۵ )
- وجود شواهد عفونت( افزایش درد، ورم، قرمزی و خروج چرک از محل و یا تب) در محل گزش.
- ادامه یافتن علائم برای بیش از ۲-۱ روز
- وجود شک به واکنشهای خطرناک حساسیتی که در این صورت باید سریعاً با اورژانس تماس گرفت تا فرد به مرکز اورژانس برده شود ( خود فرد نباید با وسیله نقلیه خود بطرف مرکز اورژانس برود زیرا اگر مبتلا به واکنشهای حساسیتی باشد ممکن است دچار کاهش هوشیاری شده و باعث تصادف شود.)
اما علائمی که در صورت وجود آنها باید به واکنشهای حساسیتی شک کرد شامل موارد زیر است:
-تنفس مشکل
- اختلال در تکلم
- التهاب دهان یا حلق
-بثورات و لکه های جوش مانند در سراسر بدن
-کاهش سطح هوشیاری و غش کردن (faintness)
-اگر بیش از ۲۰-۱۰ گزش خصوصاً توسط زنبورهای معمولی ( Wasp) و یا گزش در
بچه ها و یا سالمندان و یا بیمارانی که دچار یک بیماری زمینه ای دیگری بوده رخ داده باشد.
-اگر گزش در دهان یا حلق خصوصاً در کودکان رخ دهد و یا بیش از یک گزش در در این نواحی رخ دهد.
- اگر گزش مستقیماً کره چشم را درگیر کند.
- اگر بیمار گزیده شده توسط همان حشره ای که قبلاً گزیده شده واکنش حساسیتی داده است، مجدداً گزیده شود، حتی اگر در گزش فعلی علائم حساسیتی نداشته باشد بهتر است این بیمار در مرکز اورژانس درمان شود زیرا ممکن است این افراد بطور ناگهانی بطرف واکنشهای حساسیتی شدید سوق پیدا کنند.
- اگر یک واکنش موضعی بزرگ (بزرگتر از cm ۲۵)ایجاد شود و یا شواهد در محل گزش ایجاد شود. (مثل درد، ترشح چرک، تب و …) بهتر است به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.

چه موقع باید به دنبال مراقبتهای پزشکی بود

در درمان زنبور گزیدگی توجه به این نکته ضروری است که هیچ پادزهر اختصاصی برای سم زنبور وجود ندارد و درمان بستگی به شدت علائم بیمار دارد و قسمت اصلی درمان، مقابله با واکنشهای حساسیتی و آلرژیک ناشی از گزش می باشد و اگر این درمانها به موقع صورت گیرند در بسیاری از موارد قادر به کنترل این واکنشهای حساسیتی می باشند.

۱. درمان در منزل

- خیلی از گزشهای ساده در یک بیمار غیرحساس، به چیزی بیشتر از مراقبتهای اولیه در خانه نیاز ندارند.
-با استفاده از لباس مناسب و استفاده از اسپری های دافع حشرات و کلاً در صورت امکان اجتناب از رفتن به این مناطق می توان از گزشهای بیشتر جلوگیری کرد.
-در صورت گزش در منزل بلافاصله نیش حشره ( که خصوصاً در مورد زنبور عسل معمولاً در پوست باقی می ماند ) را بیرون آورید، زیرا این نیش که به کیسه حاوی سم حیوان متصل است تا مدتی پس از گزش با انقباضات خود به تزریق سم زنبور بداخل بدن فرد ادامه می دهد و یک روش در آوردن آن، خاراندن محل گزش بوسیله یک کارت اعتباری است که البته اصل مهم در آوردن سریع نیش از بدن می باشد و روش آن از اهمیت کمتری برخوردار است.
- محل گزش را با آب و صابون شسته و روی آن را با پماد آنتی بیوتیک بپوشانید.
-قراردادن یخ روی محل گزش می توند باعث تخفیف درد شود که می توان در هر ساعت، ۲۰ دقیقه از یخ استفاده کرد. البته باید بین محل گزش و یخ یک پارچه تمیز قرار داد تا از سرمازدگی پوست اجتناب شود.
- در صورت نیاز از یک آنتی هیستامین مثل دیفن هیدرامین برای رفع خارش استفاده کنید.
-برای کاهش درد نیز از استامینوفن و یا ایبوبروفن می توان استفاده کرد.
-اگر بیش از ۱۰ سال از تزریق واکسن یادآور کزاز شما گذشته است با پزشک خود در مورد تجویز واکسن مشورت کنید و در اکثر موارد زنبور گزیدگی همین توصیه ها کفایت می کند ولی اگر واکنشهای خطرناک مشاهده شد، اقدامات پزشکی پیشرفته تری مورد نیاز است.
اگر شخصی که توسط زنبور گزیده شد، قبلاً نیز در اثر گزش زنبور دچار واکنشهای خطرناک حساسیتی شده است، باید سریعاً از یک آنتی هیستامین (مثل دیفن هیدارمین) استفاده کرد و اگر علائم حساسیتی در او ایجاد شد با مصرف اپی نفرین (که امروز بصورت کیتهای اورژانس با دستور العمل ساده در دسترسی این افراد می باشد) که قبلاً توسط پزشک برای آنها تجویز شده، به مقابله با این علائم رفته و باید سریعاً خود را به یک مرکز مجهز برساند.

۲. اقدامات درمانی در بیمارستان

- اگر شما درچار گزش منفرد و بدون علائم آلرژیک باشید فقط به مراقبت از محل گزش
( مثل تمیز کردن محل گزش و پماد آنتی بیوتیک ) نیاز دارید. باقیمانده نیش باید بیرون آورده شود و برای درمان خارش از آنتی هیستامین و برای درمان درد از استامینوفن استفاده میشود و در صورت لزوم واکسن کزاز تزریق می گردد .
- اگر فرد دچار علائم خفیف آلرژیک باشد ( مثل ایجاد بثورات پوستی و خارش ولی بدون اختلال در تنفس و علائم حیاتی ) در این حالت از یک آنتی هیستامین و گاهی داروهای استروئیدی استفاده میشود. همچنین در این حالت ممکن است از تزریق اپی نفرین نیز استفاده شود. پس از این درمانها و طی زمانی که فرد تحت نظر در بیمارستان بوده، مرخص شده و به خانه باز میگردد.
- اگر فرد گزیده شده دچار علائم شدید واکنشهای آلرژیک شود (مثل کاهش فشار خون، مشکلات شدید تنفسی و یا ورم شدید ناحیه دهان و گلو که را تنفسی را ببندد) آنوقت مبتلا به یک موقعیت تهدید کننده حیات شده که سریعاً باید وارد عمل شد و درمان آن شامل جایگذاری لوله تنفسی در داخل نای بیمار و تزریق وریدی آنتی هیستامین، داروهای استروئیدی و اپی نفرین و همچنین تزریق مایعات وریدی برای مقابله با کاهش فشار خون بیمار می باشد. این بیماران باید برای مدتی در بیمارستان بستری بود و حتی گاهی نیاز به بستری در بخش مراقبتهای ویژه پیدا میکنند .
- اگر فرد دچار گزشهای چندگانه (پیش از ۲۰-۱۰ گزش) بود ولی هیچ علامتی از واکنشهای حساسیتی نداشت باز نیاز به تحت نظر گرفتن فرد بمدت طولانی حتی بستری در بیمارستان دارد ، زیرا در این افراد احتمال اینکه واکنشهای خطرناک ایجاد شود، زیاد میباشد .
- اگر گزش در ناحیه دهان و یا حلق رخ داده است باز بعلت خطر انسداد مسیر تنفسی باید تحت نظر باشند و در صورت ایجات عوارض خطرناک مراقبتهای شدیدتری از آنها بعمل می آید .
-اگر کره چشم مورد گزش قرار گیرد حتماً باید با یک چشم پزشک در درمان این مورد مشورت شود .

اقدامات بعدی :

- پیگیری :

اگر شما از کیتهای اورژانس حاوی اپی نفرین ( برای مثال EpipEn) برای مقابله با این وضعیت استفاده کرده اید سریعاً این کیتها را جایگزین کنید تا برای موقعیتهای بعدی نیز این کیتها در دسترس شما باشد .
- اگر پس از ترخیص دچار مشکلات تنفس شدید و یا تورم درگلو و دهان داشتید، سریعاً به مرکز اورژانس باز گردید. اگر پس از مراجعت به منزل با کاهش حجم ادرار یا تیره رنگ شدن آن مواجه شدید ( خصوصاً اگر دچار گزشهای چندگانه شده بودید ) سریعاً باید به پزشک خود اطلاع داده و دوباره به مرکز اورژانس بروید .
-اگر متوجه عفونی شدن محل گزش شدید باز باید برای درمان عفونت به پزشک مراجعه کنید .
- اگر شما پس از گزش مبتلا به یک واکنش آلرژیک شدید گشتید، باید با پزشک خود در مورد استفاده از کیتهای حاوی اپی نفرین که روش استفاده آسانی دارند، مشورت کرده و درصورت لزوم آنرا تهیه کنید تا در موارد خطرناک از آن استفاده نمائید.

پیشگیری :

استفاده از روشهای زیر میتواند در جلوگیری از زنبورگزیدگی مؤثر باشد .
- خصوصاً اگر جزء افرادی هستید که به زنبور واکنش شدید حساسیتی نشان داده اید، باید از این حشره اجتناب کرد و خصوصاً به مناطقی که دارای کندوی زنبور میباشند نزدیک نشوید.
- به هیچ وجه کندوی زنبور را دستکاری نکرده و آنها را تحریک نکنید .
- در هنگام کار با وسائل موتوری مثل ماشین چمن زنی نیز مراقب باشید برای اینکه ، این وسائل هم حشرات را تحریک میکنند .
-اگر زنبورر را در نزدیکی خود دیدید بجای نابود کردن آن با وسائل مثل مگس کش موقتاً آن منطقه را ترک کنید .
-اگر در مناطقی از طبیعت که حشرات زیاد وجود دارد، حضور پیدا کردید سعی کنید از لباسهای بارنگ روشن ، عطرهای بسیار خوشبو و قوی و یا بردن نوشیدنیهای شیرین اجتناب کنید زیرا تمام این موارد باعث جذب زنبورها بطرف شما میشوند.
-در هنگام حضور خود در طبیعت از پیراهنهای آستین بلند و شلوار و نه شلوارک استفاده کنید .
- اگر سابقه واکنشهای شدید آلرژیک به نیش زنبور را دارید، باید استفاده از اپی نفرین را آموخته تا قبل از رسیدن به مرکز اورژانس آنرا تزریق کنید. این اقدام می تواند نجات دهنده جان شما باشد. در ضمن باید شما این کیتها را در چند جا داشته باشید مثل داخل اتومبیل، منزل، محل کار، داخل کیف خود و … تا در همه موقعیتها در دسترس باشد .
- اگر فرد سابقه واکنشهای حساسیتی شدید به نیش زنبور دارد باید از پزشک خود در مورد مشاوره با یک متخصص آلرژی مشورت بخواهد . این متخصصان در روشی که بنام « ایمن درمانی » معروف است با تزریق مقادیر بسیار کم سم زنبور به فرد بطور متوالی باعث حساسیت زدائی فرد به آن شده و احتمال ایجاد واکنشهای خطرناک در آینده را از ۶۰% تا ۵% کاهش می دهند.

عاقبت بیماران زنبور گزیده :

در کل اکثر بیماران که یک یا تعداد معدودی گزش دارند مشکل خاصی نخواهند داشت و درد و خارش هم فقط در طول روز اول پس از گزش آنها را آزار خواهد داد .
ولی در افرادی که گزشهای چندگانه دارند گاهی عوارض خطرناک تاخیری از خود نشان میدهند (حتی اگر افراد غیر حساس به نیش زنبور باشند) و بنابراین این باید با مراقبتهای پزشکی اولیه از شدت این عوارض کاست .
مشکل اصلی در زنبورگزیدگی مربوط به افرادی است که واکنش حساسیتی از خود نشان میدهند که نیاز به مرقبتهای پزشکی اورژانس برای کاهش بروز عوارض خطرناک و حتی مرگ دارند. هرگونه تاخیر در این مراقبتها میتواند به قیمت جان فرد زنبور گزیده تمام شود، اگر چه گاهی در این بیماران حتی با مراقبتهای اورژانس و به موقع نیز شاهد عوارض شدید و حتی گاهی مرگ نیز خواهیم بود .

درمان عقرب گزیدگی

از حدود ۲۰۰ گونه متفاوت عقرب که د رسراسر دنیا پراکنده می باشند فقط حدود ۲۰ گونه آنها سمی هستند در بین آنها گونه Mesobuthus Tamulus ( که نوعی عقرب قرمز هندی است) کشنده ترین گونه می باشد. که میزان کشندگی آن در ایالتهای هند بین ۴۰-۳۰ درصد گزارش شده است.
این جانور رنگهای مختلفی مثل زرد مایل به قهوه ای، قهوه ای، خاکستری و سیاه دارد و اندازه بین ۱۸-۵/۱ سانتی متر دارد ولی بواسطه شکل بدنی خود که حالت تخت و صاف است،
می تواند از شکافهائی به عرض ۳ میلی متر نیز عبور کند و خود را وارد خانه سازند.
در محیط خارج از خانه در شکاف و درز بین سنگها، زیر پوست درخت، بین هیزمها و … یافت شده و در محیط داخل خانه حمام، دستشوئی، آشپزخانه و محیطهای مرطوب یافت می شوند. این جانوران در طول روز در گوشه ای بی حرکت و پنهان بوده و در طی شب فعالیت خود را آغاز می کنند و بدنبال شکار خود می روند و سم خود را از طریق نیش که در انتهای دم آنها وجود دارد به شکار خود تزریق می کنند.

سم عقرب و علائم آن :

زهر اکثر عقربهای سمی باعث نابودی گلبولهای قرمز خون می شود و در محل گزش نیز تغییر رنگ موضعی و تورم دردناک ایجاد می کند، گر چه بطور متناقص سم بعضی از انواع کشنده مثلCentruroids باعث علائم موضعی و تورم زیاد نمی شود ولی حتماً باید توسط پزشک معاینه شده و با تزریق سرم ضد عقرب درمان شود، کودکان و افراد سالمند نیز نسبت به سم عقرب آسیب پذیرتر بوده و نیازمند توجه بیشتری می باشند .
علاوه بر آسیب به گلوبولهای قرمز، زهر عقرب علائم عصبی نیز ایجاد می کند که شامل:
بی قراری، تشنج، راه رفتن نامتعادل، تکلم منقطع، آبریزش از دهان، حساسیت شدید پوست به لمس، انقباضات ماهیچه ای، درد شکم و کاهش کارکرد سیستم تنفسی است.
البته در اکثر موارد این علائم در عرض ۴۸ ساعت فروکش می کنند.

علايم و نشانه هاي عقرب زدگي:

درد و سوزش
تاول و قرمزي پوست
تورم در حال پيشرفت
تهوع و استفراغ
آبريش از دهان
اختلال رواني
بي حسي و گزگز انگشتان
بي اختياري ادرار و مدفوع
تشنج

اقدامات اوليه در عقرب گزيدگي:

- ارزيابي صحنه حادثه ، كنترل علايم حياتي مصدوم ، ABC و ...
- بي حركت نگه داشتن مصدوم و ثابت كردن عضو گزيده ، خارج كردن ساعت و زيور آلات مصدوم
- كمپرس سرد
نكته: از گذاشتن يخ به طور مستقيم بر روي اندام خودداري فرماييد
- در صورت نزديك بودن به مركز درماني بهتر است بدون فوت وقت مصدوم را به آن جا انتقال دهيد.
- استفاده از پمپ مكنده در صورت در دسترس بودن ( اكستراكتور)
- تجويز اكسيژن در صورت لزوم و انتقال به مراكز درماني
در مورد بريدن و مكيدن محل زخم با دهان توافق نظر وجود ندارد . بعضي صاحب نظران با اين كار مخالف هستند و عده اي استفاده از اين روش را مجاز مي دانند .
در برخي از كتب بستن بالاي محل گزش با هدف تاخير در جذب سم توصيه شده است . براي اين كار بايد :
1- از پارچه , باند يا يك وسيله ي مناسب ديگر با عرض حداقل چهار تا پنج سانتي متر استفاده كنيد .
2- پارچه , باند يا وسيله مورد نظر را حدود پنج سانتي متر بالاتر از محل گزش ( يعني قسمتي از اندام كه به تنه مصدوم نزديك تر است ) ببنديد .
3- پارچه يا باند بايد به حدي محكم بسته شود كه تنها باعث كندشدن جريان لنف و خون سياهرگي در اندام مربوطه گردد . توجه داشته باشيد كه اين كار به هيچ وجه نبايد باعث اخلال در جريان خون سرخرگي اندام مبتلا گردد . به اين منظور , پارچه يا باند بايد به صورتي بسته شود كه يك انگشت به راحتي از زير آن عبور كند و همچنين باعث قطع نبض در نقاط انتهايي اندام مبتلا نگردد.
توجه : در صورت نزديك بودن مراكز درماني بهتر است بدون فوت وقت و انجام اقدامات اضافي مصدوم را هر چه سريعتر به مراكز درماني منتقل كنيد .
گزيدگي عقرب در افراد پير , كودكان , نوزادان و افراد مصدوم خطرناك تر است . همچنين اگر گزش متعدد يا نزديك سر و صورت يا گردن مصدوم باشد , خطرناك تر از گزش اندام ( دست و پا ) خواهد بود . به ياد داشته باشيد كه علايم گزيدگي با عقرب " گارديم " در ابتدا بسيار خفيف و ناچيز است و همين مسئله اغلب باعث عدم مراجعه به موقع فرد به مراكز درماني مي گردد . اما مراجعه به مراكز درماني لازم و ضروري است و تاخير مي تواند منجر به بروز علايم مختلف مسموميت , از بين رفتن بافت هاي بدن در محل گزش يا حتي در موارد شديد منجر به مرگ فرد گردد .

درمان عقرب گزیدگی:

در اکثر موارد درمان عقرب گزیدگی مشتمل بر اقداماتی است که باعث تخفیف درد می شوند و فقط در مواردی که به گونه های خطرناک مشکوک می شویم ( توصیف بیمار از ظاهر عقرب و یا بدام افتادن عقرب توسط افراد دیگر و شناسائی گونه آن ) در صورت موجود بودن سرم عقرب از آن استفاده می کنیم. در هر صورت اقدامات زیر باید در مورد عقرب گزیدگی مد نظر قرار گیرد:
۱. شستشوی محل زخم با آب و صابون و بیرون آوردن وسائل زینتی و جواهرات (مثل انگشتر و … )
۲. استفاده از کمپرس سرد برای کاهش درد و تورم
برای این کار می توان از یک تکه یخ استفاده کرد ولی هرگز نباید اندام گرفتار را در آب یخ غوطه ور ساخت.
۳. برش محل زخم نیز فایده ای در بر ندارد و باید از آن پرهیز شود و همچنانکه استفاده از مکنده ( Suction ) نیز بی مورد است.
۴. برای کاهش درد نیز از قرص استامینوفن ( ۲-۱ قرص هر ۴ ساعت )می توان استفاده کرد ولی از آسپرین و ایبوبروفن باید پرهیز شود.
۵. آنتی بیوتیک نیز کمک کننده نمی باشد.
۶. فرد عقرب گزیده باید به آرامش و خونسردی دعوت شده و اضطراب را از وی دور کرد.
۷. فرد مصدوم به هیچ وجه در طول مدتی که تحت نظر است نباید از مشروبات الکلی و یا داروهائی که فرد را گیج می کند ( مثل انواع خواب آورها) استفاده کند.
۸. در صورت امکان عقرب مسوؤل گزش فرد، باید بدام انداخته شود تا گونه آن مشخص گردد.
۹. تمام افراد عقرب گزیده حتی خفیف ترین انواع آن باید حداقل ۲۴ ساعت در بیمارستان تحت نظر باشند.

اقدامات پیشگیرانه برای کنترل عقرب در محیط زندگی:

۱- هیزم ، الوار ، سنگ و هر گونه زباله از مجاورت محل زندگی باید زدوده شود.
۲- در هنگام تمیز کردن این مکانها باید از دستکش و وسائل حفاظتی دیگر استفاده کرد.
۳- درز درها و پنچره ها و هرگونه شکافی در ساختمان باید مسدود شده تا از ورود عقرب به داخل خانه جلوگیری شود.
۴- در آب و هوای خشک استفاده از کیسه و یا گونی های کرباسی خیس در اطراف خانه باعث بدام افتادن عقربها می شوند.
۵-استفاده از آفت کشها و حشره کشها که با نابود کردن جاندارانی که غذای عقرب محسوب می شوند. می تواند بصورت غیرمستقیم باعث کاهش تعداد عقربها در محل زندگی شود.
۶- استفاده از مواد شیمیائی عقرب کش نیز مستقیماً باعث نابود کردن عقربها می شود.

حشره” دراكولا” و يا ” بند (Paederus Blister Beetles)

.اين حشرات نارنجي با سر، شكم و انتهاي تيره، ظاهري شبيه مورچه و علاقه فراواني به رطوبت دارند و در واقع نوعي سوسك ( شبيه به مورچه) هستند كه در مناطق شمال و در فصل تابستان كه رطوبت و جمعيت بالاست، خطردر معرض اين حشره قرار گرفتن بالاتر است. راه رفتن آن بر روي پوست باعث زخمهاي بسيار عميق و دردناك مي گردد. اين حشره به سلطان حشرات مناطق گرم و مرطوب معروف است به واسطه سمى كه در بدن خود دارد فاقد دشمن طبيعى است و حتى پرندگان نيز از خوردن آن خوددارى مى كنند. اين حشره به محض تحريك با ترشح سم بر پوست بدن انسان باعث بروز تاول هاى شديدى همراه با درد، سوزش و خارش مى شود. بهبود تاول هاى ناشى از سم اين حشره، درمان خاصى ندارد و تنها بايد با مواد ضدعفونى كننده، زمان بهبود ۱۰ روزه آن را تحمل كرد.
اين حشرات معمولاً بيشتر فعاليتشان در هنگام غروب آفتاب رخ مي دهد چراكه از نور آفتاب گريزانند و علاقه فراواني به منابع نور مصنوعي مانند لامپهاي مهتابي و نورهاي فلورسنت دارند. بنابراين غروب روزهاي تابستان اين موجودات به سمت نور لامپهاي خانگي مي آيند و در تماس با انسان قرار مي گيرند.
به دليل اينكه بال رويي اين حشره كوتاه و شبيه شنل دراكولا، قرمز رنگ است مردم در گيلان به آن دراكولا و در مازندران به آن بند مي گويند اما نام علمي آن پدروس (Paederus) است.

علايم تماس با حشره دراكولا يا بند:

دراكولاها نه نيش مي زنند و نه گاز مي گيرند بلكه اين موجودات تركيبات سمي و محركي به نام پدرين ترشح مي كند كه باعث ايجاد زخمهاي پوستي و چشمي مي شود. پدرين يك ماده سمي است كه باعث ايجاد صدمات بافتي، نكروز و تاول مي شود. اين سم اگر در تماس با پوست بدن قرار گيرد لايه سطحي پوست را تخريب مي كند. علائم اين تخريب به صورت قرمز شدن موضعي، جوشهاي كوچك همراه با خارش و در انتها ورقه ورقه شدن و پوسته پوسته شدن پوست مي باشد كه هيچ درمان قطعي براي آن وجود ندارد و عارضه بعد از مدتي خود به خود خوب مي شود. التهاب پوستي ايجاد شده به صورت ناگهاني ظاهر مي شود و له شدن حشره روي پوست و يا خاراندن پوست ناحيه سبب انتشار سم و تشديد زخمهاي روي پوست خواهد شد.
سم پدرين در صورت تماس با چشم باعث ايجاد التهاب ملنحمه چشم شده و در موارد نادري ممكن است باعث كوري شود. واكنشها در آغاز به صورت كهير است كه پوشيده از تاولهاي كوچك و جدا از هم مي باشد.
محل آسيب ديده دردناك بوده و طي ۱۰ تا۱۲ روز زخمها حالت دلمه پيدا مي كنند كه به تدريج از بين رفته و يك ناحيه تيره بر جاي مي ماند كه ممكن است هفته ها يا ماهها باقي بماند و سپس از بين برود.

اقدامات اوليه در تماس با حشره دراكولا يا بند :

تنها كاري كه مي توان براي تخفيف عارضه انجام داد و طول دوره عارضه را كم كرد اين است كه اگر ما در ساعات ابتدايي ايجاد عارضه، متوجه آن شويم و با آب و صابون معمولي محل عارضه را شستشو دهيم. تكرار اين عمل در بهبود زخمها بسيار مفيد مي باشد. گرچه اين ، شدت علائم و طول آنها كاهش چشمگيري پيدا خواهد كرد. از طرف
ديگر با تميز نگه داشتن محل عارضه مي توان از بروز مشكلات ثانويه ازجمله عفونتهاي باكتريايي جلوگيري كرد همچنين هرچه پوست مرطوبتر باشد شدت عارضه بيشتر است.
هيچ پادزهر اختصاصي وجود ندارد. تجويز آنتي هيستامين ها و كورتون ها، تغيير خاصي در روند درمان بيمار ندارد. بايد مراقب بود تا زخم دچار عفونت ثانويه نشود.
به طور تجربي استعمال الكل سفيد بر روي موضع آلوده به سم حشره و يا بر روي زخمها مي تواند در كاهش علايم موثر باشد.

پيشگيري از گزش حشرات :

با رعايت چند نكته ساده مي‌توانيم از خودمان در برابر گزش حشرات محافظت كنيم. قسمت عمده‌اي از اين نكات روش‌هاي فيزيكي هستند يعني روش‌هايي كه در مواجهه ما و كودكانمان با حشرات جلوگيري مي‌كند.مانند نصب توري به پنجره‌ها، پوشيدن لباس‌هاي محافظت‌كننده و ترك كردن محل.
حشرات داخل ساختمان‌ها و اتاق‌ها با استفاده دائمي از حشره‌كش‌‌هايي كه به صورت اسپري وجود دارند يا مواد حشره‌كش از بين مي‌روند.
نگهداري حيوانات خانگي باعث تجمع بيشتر حشرات مي‌شود. بايد توجه داشت حشرات ممكن است روي پوست اين حيوانات بنشينند و بعد بلند شده، روي پوست بدن ما بنشينند و نيش بزنند بنابراين لازم است نگهداري حيوانات اهلي توام با رعايت بهداشت حيوان باشد.
اگر در محل زندگي درختان زيادي وجود دارد بايد براي پنجره‌هاي خانه از توري استفاده شود و در پارك‌‌ها از آويختن لباس‌ها روي درخت خودداري شود.
در مناطقي كه حشرات زياد وجود دارد، بهتر است روي پوست بدن مخصوصا بدن كودك داروهايي ماليد كه حشرات را از كودك دور كند. اما بايد توجه كنيد استفاده دائم از اين مواد سبب حساسيت بيشتر نشود.
به هيچ‌وجه كندوي زنبور عسل را دستكاري و زنبورها را تحريك نكنيد.
اگر زنبور در نزديكي خود ديديد به جاي نابود كردن آن با مگس‌كش، موقتا آن منطقه را ترك كنيد.
از پوشيدن لباس‌هايي با رنگ روشن و استفاده از عطرهاي تند در مناطقي كه حشرات زيادي دارند، جدا خودداري كنيد؛ زيرا تمام اين موارد باعث جذب زنبور‌ها مي‌شود.
در محيط‌‌هاي باز، پيراهن آستين بلند و شلوار بلند به تن كودكتان كنيد.
اگر سابقه واكنش حساسيتي شديد به نيش زنبور داريد، با پزشك خود براي مقابله با آن مشورت كنيد.
پایگاه اینترنتی امدادگران ایران
http://www.pezeshk.us/
http://www.mums.ac.ir/
/خ